In de rand van de tentoonstelling Museum van de Misdaad, momenteel in het STAM, namen we zondag 25 november deel aan de gespreksperformance Crime and Punishment van Peter Aers. In de hoofdrol: een wantrouwige koning, een overspelige koningin en vijftien deelnemers.

Een gespreks-que-wat? Een gespreksperformance is een voorstelling waarbij de kunstenaar de deelnemers impulsen geeft om met elkaar in dialoog te gaan. Zodra de deelnemers ook actief het woord nemen, zet de kunstenaar een stap achteruit en treedt hij op als moderator. Af en toe wordt er nog ingegrepen om de conversatie in goede banen te leiden en eventueel bij te sturen, maar het publiek wordt vanaf dan de cast. In het kader van Museum van de Misdaad creëerde Peter Aers een eigen gespreksperformance.

Welke waarden liggen aan de basis van een gemeenschap en hoe rigide zijn die? Hoe sturen die waarden een gemeenschap? Deelt een gemeenschap wel dezelfde waarden of zijn waarden een individuele kwestie? Deze en veel meer vragen doemen onverbiddelijk op tijdens de gespreksperformance van Peter Aers. Hoe hij dat doet is simpel: hij brengt vijftien onbekenden samen in een ruimte en legt hen de volgende situatie voor: een koning vertrekt voor een tijdje naar het buitenland maar vermoedt overspel bij zijn koningin. Hij geeft een soldaat de opdracht haar te doden als ze het kasteel verlaat, en waarschuwt haar ook hiervoor. De koningin verlaat op aandringen van de minnaar toch het kasteel, nadat een tweede soldaat beloofd heeft haar veilig in en uit het kasteel te smokkelen. Hij valt helaas in slaap en de andere soldaat doodt de koningin wanneer ze terug thuiskomt.

Wie is schuldig aan de dood van de koningin? Dat is de vraag waar het de komende twee uur zal om draaien. Een vraag waar geen pasklaar antwoord voor is, zo blijkt, want al snel ontstaat een pittige discussie tussen de deelnemers en wordt duidelijk dat het eens worden met elkaar, geen gemakkelijke klus zal zijn. Verschillende mensen houden er verschillende meningen op na, en dat is hier niet anders. Peter Aers probeert een handje te helpen door twaalf ‘personae’ te introduceren, knap gevisualiseerd in de vorm van grote zelfgemaakte pionnen in grillige vormen. Naast de al gekende spelers uit het verhaal, komen zo ook onder andere het geweten, de harde wet, een idioot en een griffier ten tonele.

Nu gaat de bal pas echt aan het rollen: deelnemers scharen zich achter de verschillende pionnen in dit mentale schaakspel en zetten zo een persona of masker op. Een interessante strategie, die toelaat vanuit verschillende perspectieven de feiten te benaderen.  Die perspectieven tonen mooi aan dat zelfs feiten toch niet zo vanzelfsprekend en voor interpretatie vatbaar zijn. De argumenten, inclusief drogredenen, vliegen alle kanten van de kamer uit en de deelnemers verliezen zichzelf achter hun masker. Het gevoelsleven neemt het over van de ratio en sommige deelnemers zetten hun masker af om zich van hun kwetsbaarste kant te laten zien en delen persoonlijke ervaringen en trauma’s met een groep nobele onbekenden.

Toegegeven, het was een moeilijke, intense discussie en zonder de vriendelijke maar kordate stuurkunsten van kunstenaar en moderator Peter Aers zouden we misschien nooit tot een consensus gekomen zijn. De gespreksperformance was een unieke en boeiende ervaring waarbij je eigen afweging tussen ratio en emotie de hoofdrol kreeg. Gek dat wanneer mensen maskers aangereikt krijgen en opzetten hun andere maskers afvallen.

De gespreksperformance van afgelopen zondag was de laatste in een eerste reeks. In maart serveert STAM een tweede reeks Crime and Punishment en heeft u een nieuwe kans hieraan deel te nemen. Doen!

Recensie: Lobke Vangansbeke en Dario Rens. Onze fotograaf Bert Potvliege ging ook mee. Herbeleef de performance hieronder door zijn lens.