Twee weken lang heeft Luk Perceval het NTGent-publiek een spiegel voorgehouden met zijn voorstelling Black / The Sorrows of Belgium: Congo, een eerste stuk uit een drieluik dat drie donkere Belgische verledens blootgeeft, ons koloniaal verleden (Black), ons collaboratieverleden (Yellow) en ons terroristisch verleden (Red).

Black vertelt het verhaal van de Afro-Amerikaan William Henry Sheppard (Nganji Mutiri en Yolanda Mpelé), die in 1890 vanuit New York naar Congo gezonden werd als missionaris van de Presbyteriaanse Kerk, bijgestaan door zijn witte collega, Sam Lapsley (Peter Seynaeve). Zij zijn getuige van de afschuwelijke wantoestanden in Congo. Perceval zet Congo op het podium neer zoals het in onze waanbeelden vaak vorm krijgt: een verre, Afrikaanse jungle vol lianen en eenvoudige strooien hutjes. Dit allemaal onder begeleiding van live muziek van Sam Gysel. 

Sheppard, die door de Congolese bevolking (Andie Dushime en Aminata Demba) argwanend mundele ndom ‘witte zwarte man’ genoemd wordt, wint het vertrouwen van de Congolezen door een nijlpaard voor hen neer te schieten en begint zo aan zijn missie. Al snel wordt duidelijk aan welke gruwelijkheden Congo onderworpen wordt door de kolonialisten (Chris Thys, Frank Focketyn en Tom De Wispelaere) met hulp van de Zappo-Zap (een gewelddadig burgerleger dat meewerkte aan de slavenhandel). Verkrachtingen, massamoorden, kannibalisme en het afhakken van ledematen waren schering en inslag. Dan komt de poëzie van Mutiri hard aan, want in tegenstelling tot wat Sartre beweerde, weet Mutiri: “L’enfer, ce n’est pas les autres. De hel is wat anderen doormaken, wanneer de wereld besluit om hen de rug toe te keren”. Een cynische blik op ons koloniaal verleden en op onze zelfreflectie steekt de kop op.

L'enfer, ce n'est pas les autres. De hel is wat anderen doormaken, wanneer de wereld besluit om hen de rug toe te keren.

Naast kritiek op ons verleden gaat Black kritiek op ons hedendaagse racisme niet uit de weg. In een context waar huidskleur en etniciteit nooit onschuldig zijn, is die kritiek bij aanvang van het stuk nog subtiel aanwezig, maar al snel groeit het. Zo wordt Dushime door Lapsley verplicht om een spreekbeurt te geven over slavenhandel, maar gaat alle aandacht van het publiek naar de witte Lapsley, die achter haar in zijn ondergoed staat te dansen. Zo zingt de cast samen ‘Mbube’, u wel beter bekend als ‘The Lion Sleeps Tonight’, maar worden de zwarte actrices weggehaald, wanneer ze “te zwart” dansen. Zo vertelt Demba hoe witten haar mooi vinden voor een zwart meisje, hoe goed ze Nederlands spreekt en hoe “ze” allemaal beter zouden zijn zoals zij.

Demba concludeert het stuk met de woorden: “We kunnen onze geschiedenis niet meer veranderen, maar we kunnen kiezen hoe we die geschiedenis vertellen”. Laat het net daar zijn dat het schoentje toch ietwat wringt. Hoewel Black erin slaagt om ons koloniaal verleden kritisch bloot te leggen, zoekt de voorstelling zich een weg tussen de soms wat elitaire drempel van het stadstheater en diens witte publiek en de in alle lagen doordringende maatschappelijke thema's van Black. En creeërt af en toe een spanningsveld. Een gegeven waarmee iedereen ook geconfronteerd werd, wanneer een toeschouwer het cynisme in het stuk niet door bleek te hebben en op aanzetten van Lapsley olijk “dwoaze giete” tegen Dushime scandeerde. Black kaart belangrijke uitdagingen aan, en hoewel Perceval daarop niet noodzakelijk altijd hét juiste antwoord weet te vinden, durft hij wel de confrontatie op te zoeken. 

Black probeert “de Belg” en toeschouwer bewust te maken van ons koloniaal verleden en is niet bang om tegen onze schenen te schoppen. Perceval heeft met Black meteen de toon gezet voor zijn drieluik en laat het publiek niet onberoerd de zaal verlaten. Door een sterke cast, een fabelachtige enscenering en sferische livemuziek, wordt het verhaal van missionaris Sheppard verteld, doorspekt met cynische humor waarvan je ongemakkelijk wordt. En dat zindert na.

Black / The Sorrows of Belgium: Congo vertrekt nu op zijn tocht doorheen Vlaamse, Nederlandse en Duitse cultuurhuizen en schouwburgen tot en met 21 april.

Foto's door Michiel Devijver.