Het bitterzoete theaterstuk Cuckoo van de Zuid-Koreaanse Jaha-Koo is na een hiaat van ongeveer 1 jaar opnieuw opgevoerd in een CAMPO zaal. Terwijl hij het publiek doceert in de socio-economische geschiedenis van Zuid-Korea van ruwweg de afgelopen 20 jaar, vertelt Jaha-Koo ons ook zijn eigen levensverhaal. Dit alles speelt hij klaar met een op voorhand geselecteerde combinatie van verschillende beeldfragmenten, zijn eigen verdere uitweidingen en met de trouwe hulp van zijn 3 pratende rijstkokers - de Cuckoo’s.

De meeste mensen aan wie ik Cuckoo probeerde uit te leggen, keken me met een nogal verwarde blik aan. Het - toegegeven, absurd klinkende - concept lijkt het begin van een hele slechte grap, maar niets is minder waar. Hoewel het stuk zeker genoeg komische elementen bevat, zit er zonder twijfel ook nog een diepere lading achter. De humor is noodzakelijk om de zwaardere onderwerpen die Jaha zonder schroom of schrik onder handen neemt te verzachten. Op een gegeven moment wordt het zo persoonlijk dat hij ons zelfs vertelt over het laatste nogal bedroevende gesprek met een goeie vriend van hem, die uiteindelijk van een balkon zou springen om zelfmoord te plegen.

Jaha doet werkelijk zijn best ons te laten voelen hoeveel druk hij voelde van de maatschappij (ergo de metafoor van de drie Cuckoo’s die rijst koken onder druk). Hij vertelt over de moeilijkheden die alle andere Zuid-Koreanen te verduren kregen tijdens de Aziatische financiële crisis van 1997. Met als dieptepunt de 58,4 biljoen dollar die ze aan moesten nemen van het IMF. Als ze dit niet gedaan hadden, zou Zuid-Korea misschien niet eens meer bestaan nu. Het gevolg van de sponsoring van het IMF was dat de markt overspoeld werd door Amerikaanse bedrijven en producten. Hierdoor kon de jongere Zuid-Koreaanse bevolking geen werk meer vinden en volgde er een periode van heel veel onrust, armoede en allerhande andere moeilijkheden.

Bij het horen van zoveel leed en pijn begin je bijna zelf te begrijpen wat iemand zou kunnen aanzetten tot zo een wanhoopsdaad, gelukkig komen dan de drie Cuckoo’s om ons gemoed te verlichten met een gezonde dosis luchtige humor en een portie moddergooien voor gevorderden. Hoewel de rijstkokers op het eerste gezicht er gewoon zijn bijgegooid om grappig te zijn, geloof ik niet dat ze enkel dienen voor ‘comic relief’. Door het volledige verhaal te zien en te praten met zijn entourage merk je al snel dat ze voor Jaha bijna heilig zijn. Hij is er voorzichtig mee, op het obsessieve af: zelfs zijn eigen technieker mag de rijstkokers niet aanraken. Toen hij in Nederland studeerde waren ze de enige connectie die hij had met zijn geboorteland en op momenten dat hij heel diep zat, hielpen ze hem recht.
De drie rijstkokers verschillen bovendien sterk van karakter: de ene is zwijgzaam en houdt zich enkel bezig met rijst koken, een andere is niet eens een rijstkoker meer omdat hij zichzelf veranderde in een soort overglorifiede lamp en de laatste rijstkoker vindt zichzelf superieur omdat hij multifunctioneel is.

Wanneer ik de kans kreeg Jaha achteraf te spreken, vroeg ik of het stuk voor hem achter al die tijd nog altijd even emotioneel is. Hij antwoordde bevestigend. “Het hangt van de situatie af. Er zijn vele potentiële redenen waarom ik emotioneel zou kunnen worden. Mijn stemming op het moment dat ik het stuk speel, de reactie van het publiek, … Elke situatie is anders, maar het is en blijft altijd een zwaar stuk. Soms kan ik niet meteen performen en heb ik even een minuutje nodig. Het valt voor dat ik een paar voorstellingen er geen enkele moeite mee heb, maar dan een andere dag is het toch terug ontzettend zwaar.”

Het is waar dat Jaha in het stuk de extremere gevoelens vooral uit de rijstkokers laat komen. Het is echter wel begrijpelijk, zo houdt hij telkens de controle en verzekert hij zich dat hij het stuk altijd tot een goed einde zal kunnen brengen. Het geeft hem ook wel een bepaalde kracht. Je moet immers een sterke persoon zijn om zo stoïcijns te kunnen blijven. Wanneer ik hem er direct naar vroeg, antwoordde hij. "Ik uit bewust mijn eigen gevoelens niet in het stuk."

Ik uit bewust mijn eigen gevoelens niet in het stuk.

De situatie in Zuid-Korea is gelukkig sterk verbeterd sinds president Moon aan de macht is. De economie begint weer te leven en er is terug hoop bij de jongere bevolking. Hoewel er volgens Jaha nog altijd werk aan de winkel is: “Ik ben heel teleurgesteld in de overheid. Zeker omdat de start heel duidelijk was en aangemoedigd werd door de jongere generaties. Maar we hebben nood aan een nog veel sterkere democratische revolutie. Moon doet zijn best, het is gewoon helemaal niet goed genoeg.”

De mogelijkheid om zijn stuk voor eigen volk te spelen is er wel pas gekomen met de komst van president Moon. De vorige president Park had zelfs een zwarte lijst met artiesten die niet mochten optreden. Jaha stond er niet op, maar hij weet zeker dat Cuckoo niet zou worden toegelaten omdat er negatieve uitspraken over het regime in het stuk verwerkt zitten.

Jaha: Plots zag ik dat enkele mensen begonnen te wenen

Wanneer hij uiteindelijk het stuk kon performen in Zuid-Korea waren de reacties van het publiek veel emotioneler dan hij in eerste instantie had verwacht. Ze hebben allemaal de maatschappelijke druk waardoor Jaha uiteindelijk het land verliet ondervonden en kunnen zich dus allemaal herkennen in zijn verhaal. Het stuk performen voor zijn ouders vond hij een mooi moment, maar het was ook zeer zwaar: zij kenden zijn vriend ook persoonlijk en het verhaal gaat natuurlijk ook over hun leven. “Mijn ouders waren vooral trots de eerste keer dat ze me zagen spelen omdat ik in een mooie zaal speelde. Toen mijn moeder het stuk een tweede keer zag begon ze na te denken over de inhoud. Dat was zwaar voor haar, maar ook voor mij.” Als je hem vraagt of de andere Koreanen een even sterke reactie hadden, reageerde hij. "Het was anders dan het stuk spelen in Europa, plots zag ik dat enkele mensen begonnen te wenen."

In het stuk probeert Jaha de definitie van geluk te beschrijven en wanneer ik hem vraag wat hij beschouwt als ‘gelukkig zijn’, hoor ik plots een geroep in de achtergrond: “Geluk voor Jaha is lekker eten!”. Zelf vindt hij het een hele moeilijke vraag en geeft me na lang twijfelen volgend antwoord: “Ik ben het gelukkigst als ik kan werken, gezond ben en lekker kan eten met leuke mensen.”

Als je interesse hebt in de geschiedenis van Zuid-Korea, als je houdt van originele ideeën of als je houdt van stukken met veel diepgang, dan zou ik zeker komen kijken naar Cuckoo. Blijf zeker tot het einde goed opletten en vorm daarna je eigen interpretatie van het slotbeeld. Ik heb die van mij vergeleken met die van andere mensen uit het publiek en stelde vast dat iedereen een heel eigen interpretatie geeft aan het stuk. Vraag Jaha naar zijn eigen interpretatie als je hem ziet na de voorstelling en voel je vrij zijn antwoord aan mij door te geven.